Elbirliğiyle Mülkiyet Nedir?

Elbirliği mülkiyet, TMK m.701 ve devamında açıklanmıştır. TMK m.701’de elbirliği mülkiyet “Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.” şeklinde ifade edilmiştir.

Elbirliği mülkiyet bir paydaşlıktan çok, ortaklıktır. Elbirliği mülkiyette paylar belirli değildir; herkes bütün üzerinde hak sahibidir. Ortaklar, elbirliği mülkiyete konu eşya üzerinde tasarrufta bulunamaz. Yalnızca ortak malları korumak amacıyla diğer ortaklardan icazet almadan dava açma yetkisi bulunur. Daha açık olmak gerekirse, elbirliği mülkiyette ortaklığın kapsamını doğrudan kanun ya da kanundan doğan sözleşme belirler.

Miras ortaklığı veya iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve/veya mallarını ortak bir amaca ulaşmak için birleştirmeyi üstlendikleri adi ortaklık sözleşmeleri, elbirliği mülkiyete örnek olarak gösterilebilir.

⸻

Paylı Mülkiyet Nedir?

Paylı mülkiyet TMK m.688’de “Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir. Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır. Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir.” olarak açıklanmıştır.

Paylı mülkiyette ortaklık, mülkiyet hakkının kazanılmasıyla kurulur. Ortakların her biri, maddi olarak bölünmemiş olan bir mülkiyetin tümüne belirli paylarla maliktir. Pay oranları belirlenmiştir; her malik payı oranında hak ve yükümlülüklere sahiptir. Paylar özellikle belirlenmedikçe eşit sayılır. Her paydaş, kendi payını rehnedebilir, haczettirebilir ya da devredebilir.

⸻

Paylı Mülkiyetin Sona Ermesi

Hukuki bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir. Paylaşmayı isteme hakkı, hukuki bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir.

Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da açık artırmayla satılarak bedelin bölüştürülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına; bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde, eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.

Bölme istemi, durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.

⸻

Ortaklığın Giderilmesi Davası

Ortaklığın giderilmesi davaları, elbirliği veya paylı mülkiyete tabi taşınır veya taşınmazın mahkeme kararıyla aynen paylaştırılması veya satış suretiyle pay edilmesi ve kişisel mülkiyete geçişi sağlayan davalardır. Örneğin, bir taşınmazda elbirliği veya paylı mülkiyet bulunmakla birlikte, bu taşınmazın aynen paylaştırılması yoluyla kişisel mülkiyete dönüştürülmesi talep edilebilir. Taşınmaz aynen paylaştırılmazsa, satış sonucunda elde edilen bedel malikler arasında bölüştürülür.

Bu davalar iki taraflı davalar olup davacılar aynı zamanda davalı konumundadır. Taraflardan biri feragat etse bile davaya devam olunur. Tüm maliklerin dava açmalarına gerek olmayıp, bir tanesi dava açtığında diğer tüm malikler davaya dâhil edilir. Taraflar davaya usule uygun bir şekilde dâhil olmadan davalar görülmez.

Dava açma yetkisi, paylı mülkiyette paydaşa; elbirliği mülkiyette ortağa aittir. Paydaşlardan veya ortaklardan biri yalnız başına dava açabileceği gibi birden fazla paydaş veya ortak da dava açabilir. Bu davalarda kazanan veya kaybeden taraftan söz edilmez. Davada taraflar hem davacı hem davalı taraf durumundadır. Verilecek karardan her iki taraf da yararlanır. Ortaklığın giderilmesi davası, davacıların dışında kalan paydaşların veya ortakların aleyhine açılır. Davada, bütün paydaş ve ortakların sağ iseler kendilerinin; ölü iseler mirasçılarının katılımı zorunludur.

Ortaklığın giderilmesi davaları, iki taraflı ve taraflar için benzer sonuçlar doğuran davalar olup, sonuçta kazanan ve kaybeden taraftan söz edilemeyeceğinden yargılama giderlerinin ve vekâlet ücretinin taraflara payları oranında yükletilmesi; karar ve ilam harcının ise dava konusu taşınmazın bedeli üzerinden hesaplanıp taraflardan payları oranında tahsil edilmesi gerekir.

⸻

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Sürecin İşleyiş Şeması

    1.    Dava açılır.
    2.    Tüm paydaşlar davaya dâhil edilir.
    3.    Mahkeme malın bölünebilir olup olmadığını inceler.
    4.    Bölünebiliyorsa aynen paylaştırılır; bölünemiyorsa mal satılır.
    5.    Ortaklık sona erer.

 

-Stj. Av. Zehra KARAYILAN